Onderzoek & analyse

Voor publieke en private projecten voeren we (voor)onderzoeken uit. Daarbij kunnen, naast een materiaaltechnisch onderzoek, ook aanvullende kunsthistorische en iconografische research gebeuren, al dan niet in combinatie met literatuurstudie. In ons atelier bevindt zich eveneens een volledig uitgerust, state-of-the-art fotolab. Hier worden foto’s voor, tijdens en na de behandeling gemaakt. Evenals objectfoto’s voor publicatiedoeleinden. De  analyses omvatten zowel microscopisch als chemisch onderzoek, maar kunnen ook met multispectrale beeldvorming gebeuren. Deze onderzoeken kunnen uitgevoerd worden in het IPARC-lab en desgewenst ook op locatie bij de opdrachtgever.

Onderzoek & labo

Vaststellen van de echtheid, respectievelijk onechtheid, kan via een veelheid aan methoden:

  • Echte kunstkenners van schilderstijlen en -materialen herkennen namaak aan o.a. onwaarschijnlijke onderwerpkeuze, penseelvoering, kwaliteit van de signatuur, materiaalcombinaties en een resem andere elementen. Vaak is onderzoek met geavanceerde technieken nodig om de kwaliteit van gebruikte materialen vast te stellen. Aangetroffen combinaties van pigmenten en bindmiddelen kunnen soms duidelijk maken dat een werk onmogelijk in een bepaalde periode werd gemaakt.
  • Chemische analyses van verven, vernissen en leeftijd van hout en doek kunnen uitsluitsel geven over de toeschrijving van een schilderij aan een bepaalde periode.
  • Kunsthistorische research kan de herkomst van een schilderij achterhalen.

Non-destructieve analyses zoals röntgenanalyse (waarbij de aanwezigheid van specifieke stralenabsorberende pigmenten zoals loodwit wordt vastgesteld), infra-rood analyse (waarbij onzichtbaar IR licht diep in de donkere verflagen doordringt en ondertekeningen en dus een tekenstijl zichtbaar maakt) en ultra-violet-fluorescentie (waarbij onzichtbaar UV licht bepaalde pigmenten doet oplichten en daardoor een indicatie geeft omtrent de aanwezige substanties) kunnen belangrijke aanwijzingen geven.

Camera-inspectie

Door middel van een door IPARC ontwikkeld en verder verfijnd camera-inspectiesysteem kan er op niet- of uiterst minimale destructieve wijze onderzoek gedaan worden in ruimten die met het blote oog niet te aanschouwen zijn. De met de camera bekomen informatie geeft een visueel beeld van de huidige toestand met wetenschappelijke gegevens over de klimaatsomstandigheden.

De uitvoering van een dergelijke inspectie gebeurt op een efficiëntere manier in vergelijking met de conventionele inspectietechnieken. De informatie is een ‘real-time’ gegeven, te gebruiken zonder verdere (tijdrovende) interpretatie.

Inspectie met camerasonde

  • Deze analyse is een uiterst minimale destructieve onderzoeksmethode en wordt gebruikt om organische en anorganische schade in kaart te brengen op moeilijk bereikbare plaatsen. Toepassingen vindt men onder andere in historische panden en kerken achter het meubilair, het altaar of de lambriseringen.
  • Camera-inspectie van roerende maar ook onroerende erfgoedobjecten wordt uitgevoerd met een endoscopische camera.
  • De opnames worden vervolgens gemonteerd om enkel de interessante en relevante beelden te tonen.
  • Van elk voor de onderzoeksvraag relevant beeld wordt een foto verstrekt. De kwaliteit wordt bepaald door de grootte van de foto met aandacht voor maximale leesbaarheid.
  • Na de analyse van het schadebeeld formuleren het houtrestauratieteam – en indien nodig ook de polychromierestauratoren – een voorstel van correctieve of preventieve behandeling.

Multispectrale beeldvorming

Kleinere instellingen, structuren en organisaties hebben veelal geen toegang tot de wetenschappelijke ontwikkelingen en innovaties op vlak van beeldvorming en microscopie omwille van budgettaire redenen. 

IPARC wil economisch duurzame wetenschappelijke innovatie brengen naar professionals die betrokken zijn bij de studie, het onderzoek, de evaluatie en de conservatie/restauratie van kunstvoorwerpen.

Het resultaat van deze onderzoeken kan echter ook toegepast worden voor de publieks- en educatieve werking door deze te integreren in apps, zodat ook het draagvlak en de interesse voor conservatie- en restauratieprojecten toeneemt.

De onderstaande technieken kunnen ingezet worden voor het (voor-)onderzoek, de vaststelling van schadebeelden en de documentatie van kunstvoorwerpen en kunnen zowel uitgevoerd worden in het IPARC-lab als in situ.

VIS
VIS
VIS
IR
VIS
UV
VIS
RX

Welke multispectrale beeldvorming?

  • VIS (Visible Photography front (VIS) and back (BCK)) geeft de actuele beelden van een schilderij weer en zal dienen als vergelijkingsgrond voor de andere multispectrale beelden.

  • RAK (Raking Light) documenteert nauwgezet craquelures, verlies van picturale laag en biedt inzichten in de verftechniek, zoals borstelsporen en gebruikte instrumenten.

  • UVF (Ultraviolet Fluorescence) identificeert oude en nieuwe vernislagen en laat toe zo de originele vlakken van de retouches te onderscheiden.

  • UVR (Ultraviolet Reflected) brengt vervaagde inkten en prints in kaart.

  • IRR (Infrarood Reflectography) biedt een uiterst gedetailleerd beeld van de ondertekening maar vereist een intensievere verwerking van de beelden achteraf (mosaicking)

  • IRFC (Infrared False Color) laat toe om een schatting te maken van de relatieve hoeveelheid retouches.

  • IRF (Infrared Fluorescence) kan bepaalde materialen of pigmenten zoals cadmium lokaliseren.

  • IRTR (Infrared Transmitted) biedt in sommige gevallen een betere visualisatie van de ondertekening en de pentimenti, maar biedt ook zicht op verlies of op verflagen die ondoordringbaar zijn voor infrarood-licht.

  • VSTR (Visible Transmitted) brengt verliezen en verflagen in beeld door contrast te brengen in transparente en opaque effecten bij zichtbaar licht.

  • RTI (Reflectance Transformation Imaging)/PTM (Polynominal Texture Mapping): RTI is een computergestuurde fotografische methode om het vormoppervlak en de kleur van een voorwerp in beeld te brengen en laat toe om het object interactief te belichten vanuit elke hoek. De methode is een verrijking van direct empirisch onderzoek.

  • MACRO-XRF (macro X-ray fluorescence): IPARC breidde recent zijn aanbod uit met macro-XRF scanning (Brucker M6 Jetstream).

    Lees hierover meer!

Macro XRF analyse van Johannesschotel
(© Naar Dirk Bouts, “Hoofd van de heilige Johannes de Doper op een schotel”, Olie op paneel, 17de eeuw, Collectie M Museum Leuven, inv. S/47/B)

IPARC breidt aanbod multispectrale beeldvorming uit met Macro-XRF scanning

IPARC biedt vanuit zijn labo beeldvorming diverse multispectrale analysemethodes aan op vraag van musea, veilinghuizen en private verzamelaars.
Sinds de oprichting in 2011 kan men beroep doen op IPARC voor IRR, X-ray, UV en hoge resolutie fotografie naast microscopische onderzoeken. Recent werd daar Macro-XRF scanning (Brucker M6 Jetstream) aan toegevoegd. 

Wat is Macro XRF-scanning?

Macro-XRF scanning is een analysetechniek die gebruik maakt van X-ray fluorescentie spectroscopie en waarbij een gedefinieerd gebied op een kunstvoorwerp in de X- en de Y-as kan worden gescand. Deze niet-destructieve methode geeft de distributie van de elementen weer in een 2-dimensioneel beeld. Deze onderzoeken kunnen uitgevoerd worden in het IPARC-labo maar desgewenst ook op locatie bij de opdrachtgever.

Wat kan je ermee zien of doen?

De Macro-XRF methode is uiterst geschikt voor het bestuderen van historische schilderijen en andere beeldende kunstvoorwerpen, omdat deze beeldvorming middels de verspreiding van chemische elementen verborgen verflagen, veranderingen uitgevoerd door de schilder of oude restauraties kan zichtbaar maken. Het geeft bovendien een uniek inzicht in het creatieve proces van de kunstenaar.

Welke kunstvoorwerpen?

In principe kan men alle kunstvoorwerpen scannen en analyseren met Macro-XRF. Zo is het bij beelden  mogelijk om de nodige analyses te doen aan de hand van spot- of lijnmetingen. De beste resultaten met deze scanningmethode worden echter behaald bij schilderijen, kunstwerken op papier en verluchte handschriften of boeken, glasramen en muurschilderingen. De duur van de scan wordt bepaald door de omvang van het kunstwerk zodat een budget en projectplanning steeds op maat worden bepaald.

Hoge resolutie beelden 

Met behulp van de Gigapan EPIC Pro kunnen panorama-beelden gemaakt worden van objecten. De resultaten zijn het best te vergelijken met de gigapixel-beelden die in de context van het Google Art project geproduceerd worden.

Deze beelden –die ook met IRR of UV-camera’s kunnen worden gemaakt- laten toe om in te zoomen op het beeld en kunnen behalve voor de visualisatie van collecties, ook uitstekend gebruikt worden voor de communicatie van de voortgang van een restauratieproject via bijvoorbeeld een project-website.

Bekijk de applicatie hier

IPARC ontwikkelt toepassing om diverse multispectrale opnames te combineren en makkelijk te consulteren

Wat is het en wat kan je hieruit leren?

De ‘curtain viewer’ is een interactieve app die toelaat opnames van elke golflengte die van schilderijen worden gemaakt, beter te bestuderen. Het is een krachtige tool voor met name kunsthistorici en voor restaurateurs, maar ook voor kunstliefhebbers die een werk verder willen doorgronden.

Wat kan je juist te weten komen via de app?

Met de app kan je schilderijen bekijken in originele, volledig spectrum-opname in hoge resolutie, gecombineerd met ultraviolet licht, infrarood fotografie, infrarood reflectografie, Röntgen opnamen, enz. De opties zijn legio.

Elke golflengte geeft andere informatie over de staat, gebruikte materialen, techniek en opbouw van een schilderij. Meer over welke golflengte welk resultaat geeft vind je hier:

VIS_BT (Visible Photography Before Treatment); VIS_AT (Visible Photography After Treatment). geeft de beelden van een schilderij weer voor- en na restauratie en zal dienen als vergelijkingsgrond voor de andere multispectrale beelden.

RAK (Raking Light Photography(scheerlicht)) documenteert nauwgezet craquelures, verlies van picturale laag en biedt inzichten in de verftechniek, zoals borstelsporen en gebruikte instrumenten.

UVF (Ultraviolet Fluorescence Photography) identificeert oude en nieuwe vernislagen en laat toe zo de originele vlakken van de retouches te onderscheiden.

IR (Infrared Photography) tot ca. 950 nm, geeft een eerste beeld van de ondertekening en de opbouw van het schilderij.

IRR (Infrared Reflectography) tot ca. 1700 nm, biedt een uiterst gedetailleerd beeld van de ondertekening, dus de tekening die de schilder maakte alvorens hij begon te schilderen.

XRR (X-Ray Radiography) is een klassieke Röntgen opname en geeft een inzicht in de interne structuur alsook de verspreiding van loodhoudende verven.

MACRO-XRF (macro X-ray fluorescence): is een analysetechniek die gebruik maakt van X-ray fluorescentie spectroscopie en waarbij een gedefinieerd gebied op een kunstvoorwerp in de X- en de Y-as kan worden gescand. Deze niet-destructieve methode geeft de distributie van de chemische elementen weer in een 2-dimensioneel beeld. De Macro-XRF methode is uiterst geschikt voor het bestuderen van historische schilderijen en andere beeldende kunstvoorwerpen, omdat deze beeldvorming middels de verspreiding van chemische elementen verborgen verflagen, veranderingen uitgevoerd door de schilder of oude restauraties kan zichtbaar maken. Het geeft bovendien een uniek inzicht in het creatieve proces van de kunstenaar.

https://www.iparc.eu/nl/advanced-imaging-techniques-for-the-examination-of-works-of-art/

 

Hoe gebruik je het?

De verschillende beelden kunnen individueel worden bekeken door te klikken op de verschillende afbeeldingen onder de kolom “VIEWS”, of over meerdere beeldmodi tegelijk door te klikken op de knop “Sync” onder de kolom “MODES”. Inzoomen gebeurt door het scroll-wiel op de muis, klik en sleep om het zicht te verplaatsen. Op touchscreen-apparaten kan de verdeling tussen de vensters worden verplaatst door de verdeling aan te raken en te verslepen.

De “Curtain”-modus maakt een dynamische opsplitsing van de weergave in ruiten mogelijk die constant in grootte aanpassen bij het zoomen en volgen van de muis. In deze modus kunnen maximaal drie afbeeldingen worden gecombineerd.