Onderzoek & analyse

Voor publieke en private projecten voeren we (voor)onderzoeken uit. Daarbij kunnen, naast een materiaaltechnisch onderzoek, ook aanvullende kunsthistorische en iconografische research gebeuren, al dan niet in combinatie met literatuurstudie. In ons atelier bevindt zich eveneens een volledig uitgerust, state-of-the-art fotolab. Hier worden foto’s voor, tijdens en na de behandeling gemaakt. Evenals objectfoto’s voor publicatiedoeleinden. De analyses omvatten zowel microscopisch als chemisch onderzoek, maar kunnen ook met multispectrale beeldvorming gebeuren. Deze onderzoeken kunnen uitgevoerd worden in het IPARC-lab en desgewenst ook op locatie bij de opdrachtgever.

Onderzoek & labo

Vaststellen van de echtheid, respectievelijk onechtheid, kan via een veelheid aan methoden:

Echte kunstkenners van schilderstijlen en -materialen herkennen namaak aan o.a. onwaarschijnlijke onderwerpkeuze, penseelvoering, kwaliteit van de signatuur, materiaalcombinaties en een resem andere elementen. Vaak is onderzoek met geavanceerde technieken nodig om de kwaliteit van gebruikte materialen vast te stellen. Aangetroffen combinaties van pigmenten en bindmiddelen kunnen soms duidelijk maken dat een werk onmogelijk in een bepaalde periode werd gemaakt.
Chemische analyses van verven, vernissen en leeftijd van hout en doek kunnen uitsluitsel geven over de toeschrijving van een schilderij aan een bepaalde periode.
Kunsthistorische research kan de herkomst van een schilderij achterhalen.

Non-destructieve analyses zoals röntgenanalyse (waarbij de aanwezigheid van specifieke stralenabsorberende pigmenten zoals loodwit wordt vastgesteld), infra-rood analyse (waarbij onzichtbaar IR licht diep in de donkere verflagen doordringt en ondertekeningen en dus een tekenstijl zichtbaar maakt) en ultra-violet-fluorescentie (waarbij onzichtbaar UV licht bepaalde pigmenten doet oplichten en daardoor een indicatie geeft omtrent de aanwezige substanties) kunnen belangrijke aanwijzingen geven.

Camera-inspectie

Door middel van een door IPARC ontwikkeld en verder verfijnd camera-inspectiesysteem kan er op niet- of uiterst minimale destructieve wijze onderzoek gedaan worden in ruimten die met het blote oog niet te aanschouwen zijn. De met de camera bekomen informatie geeft een visueel beeld van de huidige toestand met wetenschappelijke gegevens over de klimaatsomstandigheden.

De uitvoering van een dergelijke inspectie gebeurt op een efficiëntere manier in vergelijking met de conventionele inspectietechnieken. De informatie is een ‘real-time’ gegeven, te gebruiken zonder verdere (tijdrovende) interpretatie.

Inspectie met camerasonde

Deze analyse is een uiterst minimale destructieve onderzoeksmethode en wordt gebruikt om organische en anorganische schade in kaart te brengen op moeilijk bereikbare plaatsen. Toepassingen vindt men onder andere in historische panden en kerken achter het meubilair, het altaar of de lambriseringen.
Camera-inspectie van roerende maar ook onroerende erfgoedobjecten wordt uitgevoerd met een endoscopische camera.
De opnames worden vervolgens gemonteerd om enkel de interessante en relevante beelden te tonen.
Van elk voor de onderzoeksvraag relevant beeld wordt een foto verstrekt. De kwaliteit wordt bepaald door de grootte van de foto met aandacht voor maximale leesbaarheid.
Na de analyse van het schadebeeld formuleren het houtrestauratieteam – en indien nodig ook de polychromierestauratoren – een voorstel van correctieve of preventieve behandeling.

Multispectrale beeldvorming

Kleinere instellingen, structuren en organisaties hebben veelal geen toegang tot de wetenschappelijke ontwikkelingen en innovaties op vlak van beeldvorming en microscopie omwille van budgettaire redenen.

IPARC wil economisch duurzame wetenschappelijke innovatie brengen naar professionals die betrokken zijn bij de studie, het onderzoek, de evaluatie en de conservatie/restauratie van kunstvoorwerpen.

Het resultaat van deze onderzoeken kan echter ook toegepast worden voor de publieks- en educatieve werking door deze te integreren in apps, zodat ook het draagvlak en de interesse voor conservatie- en restauratieprojecten toeneemt.

De onderstaande technieken kunnen ingezet worden voor het (voor-)onderzoek, de vaststelling van schadebeelden en de documentatie van kunstvoorwerpen en kunnen zowel uitgevoerd worden in het IPARC-lab als in situ.

VIS

IR

UV

RX

Welke multispectrale beeldvorming?

VIS (Visible Photography front (VIS) and back (BCK)) geeft de actuele beelden van een schilderij weer en zal dienen als vergelijkingsgrond voor de andere multispectrale beelden.
RAK (Raking Light) documenteert nauwgezet craquelures, verlies van picturale laag en biedt inzichten in de verftechniek, zoals borstelsporen en gebruikte instrumenten.
UVF (Ultraviolet Fluorescence) identificeert oude en nieuwe vernislagen en laat toe zo de originele vlakken van de retouches te onderscheiden.
UVR (Ultraviolet Reflected) brengt vervaagde inkten en prints in kaart.

IRR (Infrarood Reflectography) biedt een uiterst gedetailleerd beeld van de ondertekening maar vereist een intensievere verwerking van de beelden achteraf (mosaicking)
IRFC (Infrared False Color) laat toe om een schatting te maken van de relatieve hoeveelheid retouches.
IRF (Infrared Fluorescence) kan bepaalde materialen of pigmenten zoals cadmium lokaliseren.
IRTR (Infrared Transmitted) biedt in sommige gevallen een betere visualisatie van de ondertekening en de pentimenti, maar biedt ook zicht op verlies of op verflagen die ondoordringbaar zijn voor infrarood-licht.

VSTR (Visible Transmitted) brengt verliezen en verflagen in beeld door contrast te brengen in transparente en opaque effecten bij zichtbaar licht.
RTI (Reflectance Transformation Imaging)/PTM (Polynominal Texture Mapping): RTI is een computergestuurde fotografische methode om het vormoppervlak en de kleur van een voorwerp in beeld te brengen en laat toe om het object interactief te belichten vanuit elke hoek. De methode is een verrijking van direct empirisch onderzoek.
MACRO-XRF (macro X-ray fluorescence): IPARC breidde recent zijn aanbod uit met macro-XRF scanning (Brucker M6 Jetstream). Lees er hieronder meer over:

Macro XRF analyse van Johannesschotel

Wat is Macro XRF-scanning?

Macro-XRF scanning is een analysetechniek die gebruik maakt van X-ray fluorescentie spectroscopie en waarbij een gedefinieerd gebied op een kunstvoorwerp in de X- en de Y-as kan worden gescand. Deze niet-destructieve methode geeft de distributie van de elementen weer in een 2-dimensioneel beeld. Deze onderzoeken kunnen uitgevoerd worden in het IPARC-labo maar desgewenst ook op locatie bij de opdrachtgever.

Wat kan je ermee zien of doen?

De Macro-XRF methode is uiterst geschikt voor het bestuderen van historische schilderijen en andere beeldende kunstvoorwerpen, omdat deze beeldvorming middels de verspreiding van chemische elementen verborgen verflagen, veranderingen uitgevoerd door de schilder of oude restauraties kan zichtbaar maken. Het geeft bovendien een uniek inzicht in het creatieve proces van de kunstenaar.

Welke kunstvoorwerpen?

In principe kan men alle kunstvoorwerpen scannen en analyseren met Macro-XRF. Zo is het bij beelden mogelijk om de nodige analyses te doen aan de hand van spot- of lijnmetingen. De beste resultaten met deze scanningmethode worden echter behaald bij schilderijen, kunstwerken op papier en verluchte handschriften of boeken, glasramen en muurschilderingen. De duur van de scan wordt bepaald door de omvang van het kunstwerk zodat een budget en projectplanning steeds op maat worden bepaald.

Hoge resolutie beelden

Met behulp van de Gigapan EPIC Pro kunnen panorama-beelden gemaakt worden van objecten. De resultaten zijn het best te vergelijken met de gigapixel-beelden die in de context van het Google Art project geproduceerd worden.

Deze beelden –die ook met IRR of UV-camera’s kunnen worden gemaakt- laten toe om in te zoomen op het beeld en kunnen behalve voor de visualisatie van collecties, ook uitstekend gebruikt worden voor de communicatie van de voortgang van een restauratieproject via bijvoorbeeld een project-website.