Aanbevelingen voor zorg thuis

Kunstwerken die met veel vakmanschap vervaardigd werden kunnen de tand des tijds glorieus trotseren, zoals we dat in musea kunnen zien. In woonhuizen echter is de gebruiksintensiteit vele malen groter en de gevaren talrijk. 

Indien u cultuurgoed werd toevertrouwd dat soms lang voor uw geboorte werd geschilderd en wellicht lang na uw wereldse bestaan door uw nageslacht zal worden gekoesterd, dan zal uw zorg de culturele levensduur van een kunstwerk of schilderij aanzienlijk beinvloeden. Let wel: verwaarlozing kan de levensduur echter met generaties verkorten want niet alle verouderingsverschijnselen door verwaarlozing zijn te restaureren.

Hierna vindt u enkele eenvoudige richtlijnen die de zorg meer specifiek voor schilderijen –maar bij uitbreiding ook andere kunstvoorwerpen kunnen optimaliseren.

  • Hang een schilderij niet in direct zonlicht en ook niet boven de verwarming; voortdurende schommelingen in temperatuur -en daardoor relatieve vochtigheid- zijn zeer slecht voor het linnen of hout.
  • Hang het werk op aan een stevige haak en aan een stalen ophangdraad aan de lijst.
  • Hang een schilderij niet in de keuken of tegen een andere vochtige binnenmuur.
  • Zorg -althans als dat esthetisch en kunsthistorisch verantwoord is- dat het doek gevernist is voordat vuil zich kan gaan vasthechten. Raadpleeg hiervoor altijd een restaurator.
  • Maak het oppervlak niet schoon, zeker als het niet gevernist is of poreuze materialen bevat. Is het werk bedekt met een vuilaanslag, vraag een restaurator dan het werk schoon te maken en vervolgens te vernissen. Zelf reinigen kan de picturale laag van een schilderij onherstelbaar beschadigen.
  • Reinig de achterkant van schilderijen nooit met een stofzuiger, want dit kan op termijn tot lelijke barsten aan de voorzijde leiden. Spinrag is op zich niet schadelijk en houdt schadelijke insecten zoals vliegen en vlinders effectief tegen.
  • Zorg voor een goede doekspanning bij schilderijen want slap doek gat bollen en vervormen. Raadpleeg hiervoor best ook een restaurator; het is onnodig hierbij risico’s te nemen.
  • Vraag steeds de raad van een gekwalificeerd restaurator. Een offerte is kosteloos en geeft u een goed inzicht in welke behandeling uw kunstwerk behoeft; ga zeker zelf niet prutsen!

Mits inachtname van de bovenstaande richtlijnen en de onderkenning van onderstaande vormen van schade, heeft u de nodige troeven in handen om uw kunstwerken te bewaren voor het nageslacht.
De belangrijkste vormen van schade zijn mechanische schade zoals krassen en deuken; chemische schade door bijtende huishoudchemicaliën; verweking door verhitting door brand of kaarsen; slijtage van verf door intensieve stofafname en ondeskundig schoonmaken.

Schade zoals vervuiling door etenswaren, vliegenpoepjes; verkleuringen door instralend zonlicht; aantasting door insecten en schimmels; verfslijtage door regelmatige schoonmaak en stofzuigen van het doek; foute montage; opplakken van labels op de achterkant en foute vernis zijn allemaal vormen van schade die wel degelijk te voorkomen zijn. Verder is schade veroorzaakt door ondeskundige restauraties -spijtig genoeg- een veel voorkomend probleem. Verfslijtage door te ruwe vernisafname, verdonkerende en overladen retouches, het gebruik van zware lappen voor scheurherstel zijn enkele van de veel gemaakte fouten bij onbekwame individuen.